مدیریت علمی، راهکار برون رفت از تنش آبی

مجید عباسپور استاد دانشگاه و عضو هیئت امنای دانشکده انرژی، آب و محیط زیست دانشگاه صنعتی شریف در گفتگو با پایگاه خبری پیام خلیج فارس در خصوص عوامل کمبود آب در کشور گفت: همه علل کمبود آب در کشور به دو موضوع اصلی عوامل انسانی و طبیعی باز میگردد

وی افزود: در خصوص عوامل انسانی می توان گفت به دلیل مدیریت نادرست منابع آبی اتفاقاتی همچون بحث الگوی کشت نادرست، خشکسالی دریاچه ارومیه ، نادرست بودن رویه بازچرخانی آب و چاه های غیر مجاز که همه اینها در نهایت به فرونشست زمین و کمبود آب منتهی می شوند می افتد.

این استاد دانشگاه صنعتی شریف در خصوص خشکسالی دریاچه ارومیه گفت: برنامه ریزی درستی در خصوص رودخانه هایی که به دریاچه ارومیه منتهی می شدند نبوده است چراکه ساخت سدهای متعددی در حدود 48 سد بر روی رودخانه های منتهی به دریاچه ارومیه برنامه ریزی شده بود که پس از اجرای نیمی از ان  ها مابقی به دلیل کمبود اب دریاچه متوقف شد.

وی در خصوص  بحث بازچرخانی آب که در دنیا مرسوم و متداول است اما در کشور ما به درستی اجرا نمی شود و بحث فرونشست زمین وچاه های غیر مجازی که برای مدتی میزان تولید محصولات کشاورزی را بالا میبرد اما در نهایت به واسطه کاهش سطح آب های زیر زمینی سبب خشکسالی می شود.

 در بحث الگوی کشت می توان گفت که ما به درستی عمل نکرده ایم و محصولاتی را تولید کرده ایم که آب بری زیادی دارند .

وی افزود: در مورد دریاچه ارومیه می توان گفت که تا قبل از پیروزی انقلاب عمده کشت آن منطقه محصولات باغی مثل انگور بود اما بعد از انقلاب نوع کشت این منطقه تغییر کرد و انگور جای خود را به سیب داد که میزان آب بری این محصول نسبت به انگور 5 برابر بیشتر است  و همین امر سبب شد تا  برای تامین آب کشت سیب مجبور به زدن چاه هایی در اطراف دریاچه شدند و آب های زیر زمینی برای این کار استفاده شد و یکی از عوامل مهم خشک شدن دریاچه ارومیه همین مساله بود .

وی در خصوص بازچرخانی آب اشاره کرد: یکی از مباحث مطرح شده شبکه فاضلاب تهران بوده است که در برخی شهرهای دیگر نیز انجام شد اما به دلیل نحوه اجرای غلط  موجب ظهور پدیده هایی نظیر فرو نشست زمین در تهران و شهرهای مشابه شده است.

وی در ادامه به عوامل طبیعی اشاره کرد وافزود: تغییرآب و هوا یکی از عوامل طبیعی کمبود آب است  چرا که  در 4 دهه قبل کل بارش کشور 400 میلیارد متر مکعب بوده اما با تغییر آب و هوا میزان بارش سالیانه کشور کاهش یافت و در حال حاضر به حدود  300 میلیارد متر مکعب رسیده است.

به گفته ی عباسپوردر مبحث تغییر آب و هوا غیر از کاهش بارندگی، زمان مناسب بارندگی نیز بسیار مهم است چرا که ممکن است گاهی سیلاب های حجیم اتفاق بیافتد اما به واسطه نامناسب بودن زمان نتوان از این بارش ها استفاده بهینه کرد، هرچند برنامه هایی از جمله مبحث آبخیزداری برای کنترل سیلاب ها در نظر گرفته شده بود اما به درستی اجرا نشد.

وی همچنین به بحث الگوی کشت اشاره کرد که به درستی اجرا نمی شود و هر ساله شاهد کمبود یک محصول و ازدیاد محصول دیگری هستیم و این موضوع به ضعف مدیریتی برمی گردد.

این استاد دانشگاه در ادامه افزود: یکی دیگر از مشکلات آبی کشور را میتوان مسدود شدن جریان های آبی منتهی دریاچه هامون توسط افغان ها دانست که به همین دلیل در آن منطقه خشکسالی جدی وجود دارد و در مواقعی که بادهای فصلی در منطقه  سیستان و بلوچستان  اتفاق می افتد ریزگردهایی را ایجاد میکند که مردم آن منطقه را دچار مشکلات عدیده ای کرده است .

وی به مورد دیگری در خصوص کمبود آب اشاره کرد و گفت:  یکی دیگر از عوامل کمبود آب  میزان سهم  نامناسب مصرف آب  در بخش کشاورزی است که  85 تا 90 درصد میزان آب کشور صرف این بخش می شود  و تنها حدود 10 تا 15 درصد سهم مصارف خانگی و آشامیدن و سایر مصارف  است و اگر تنها بتوان 10 درصد در بخش کشاورزی صرفه جویی شود کمک بزرگی به مصارف خانگی خواهد شد که این مهم با مدیریت صحیح و کارامد اتفاق خواهد افتاد.

عباسپور اظهار داشت: در برنامه ششم توسعه پیش بینی شده بود که 30 درصد از آب  مورد نیاز مناطق جنوبی کشور ازطریق سامانه های اب شیرین کن از آب های دریایی تامین شود که این موضوع محقق نشد اما در کشورهایی مثل امارات و عربستان  با استفاده از آب شیرین کن ها  که روزانه بیش از  15 تا 16 میلیون متر مکعب در روز انجام می شود این در حالیست که در کشور ما کل ظرفیت آب شیرین کن ها حدود 500 تا 600 هزار متر مکعب در روز است.

وی تاکید کرد: واردات اب آشامیدنی بعید به نظر می رسد اما با روش هایی همچون آب مجازی و یا کشت فرا سرزمینی در کشورهایی همچون تاجیکستان و ارمنستان که آب مناسبی دارند و نیاز خودشان محدود است می توان محصولات آب برهمچون هندوانه را در آنجا کشت کنیم که این اقدام سبب می شود علاوه بر ورود اب مجازی نسبت به صادرات محصولات اب بر به سایر کشورها جلوگیری شود.

بنابراین می توان نتیجه گیری کرد که  با تدابیر و مدیریت علمی و توانمند و با برنامه ریزی دقیق و به کارگیری افراد متخصص می توان با مشکل کم ابی و خشکسالی مقابله کرد.

.

.

.

.