کارآفرینی بین‌المللی در کشورهای همسایه ایران

در دنیای پر تحول امروز، دانش و نوآوری اساسی‌‌‌‌‌‌ترین عامل پیشرفت در عرصه‌‌‌‌‌‌های اقتصادی محسوب می‌شود. اقتصاد یک کشور وقتی شکوفا می‌شود که بستر لازم برای نوآوری و حضور در بازارهای بین‌المللی فراهم شود؛ بنابراین به زبان ساده می‌توان با عبور از مرزهای ملی برای انجام فعالیت‌های تجاری در بازارهای خارجی موجب کارآفرینی و اشتغال خصوصا در حوزه کشورهای همسایه شد. فعالیت‌هایی اعم از تجهیزات پزشکی، دارو، مواد آرایشی، بهداشتی، تولیدات صنعتی و مونتاژ، خوراکی‌‌‌‌‌‌های بدون نیاز به زنجیره سرد، پوشاک و پارچه‌‌‌‌‌‌های فاخر ایرانی، صنایع‌‌‌‌‌‌دستی خلاق و بسیاری از موارد دیگر می‌تواند بستر فعالیت اقتصادی کارآفرینی بین‌المللی را فراهم آورد.

پدیده کارآفرینی بین‌المللی در بنگاه‌های صنایع خرد و متوسط با اهداف مختلف ازجمله نمایشگاه دائمی و موقت توانمندی‌‌‌‌‌‌ها با مشترکات فرهنگی و اخذ سفارش‌های دوطرفه برپایه‌پولی غیر‌دلاری و بر اساس واحد پولی هر کشور یا به‌‌‌‌‌‌صورت تهاتر در بخش همسایگان جمهوری‌اسلامی ایران می‌تواند یکی از مولفه‌های کلیدی پیشران پدیده کارآفرینی بین‌المللی برای شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی خرد و متوسط باشد. شکاف موجود در این زمینه، تعدد و عدم‌هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط در این زمینه است. به‌نظر می‌رسد دولت می‌تواند مشکلات اقتصادی شرکت‌های تولیدی در شهرهای مرزی را از طریق پدیده کارآفرینی بین‌المللی حل‌‌‌‌‌‌وفصل کند. هدف پژوهشگر از نوشتار حاضر توصیه روشی برای کارآفرینی بین‌المللی در بخش کشورهای همسایه ایران است تا با استفاده از نتایج مطالعه، تصمیمات مشخصی را در مورد شناسایی و بهره‌‌‌‌‌‌برداری از فرصت‌های کسب‌وکار در بازارهای بین‌المللی خصوصا همسایگان ایران معرفی کند. در این سطور نویسنده به‌دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که الگوی کارآفرینی بین‌المللی کسب‌وکار در کشورهای همسایه ایران چگونه و دارای چه مولفه‌‌‌‌‌‌هایی است؟ با توجه به اهمیت بالای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط شرکت‌ها برای رشد اقتصادی کشورها در دنیای رقابتی امروز بین‌المللی‌شدن این صنایع امری اجتناب‌‌‌‌‌‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد. در فرآیند بین‌المللی‌شدن کارآفرینی با کشورهای همسایه، علاوه‌بر فقدان فاصله جغرافیایی ابعاد دیگری مانند ریشه‌های مشترک تاریخی و فرهنگی و همچنین در برخی از مناطق زبان مشترک بسیار موثر است. یکی از پیامدهای فرآیند بین‌المللی‌شدن کسب‌وکار با کشورهای همسایه ایران ایجاد فرصت‌های قابل‌توجهی برای شرکت‌های کوچک و متوسط کارآفرین است. کشورهای همسایه ایران به‌منظور کامیابی در رشد اقتصادی، کاهش بیکاری و ایجاد شرکت‌های چندملیتی کوچک نگاه ویژه‌ای دارند که این امر می‌تواند کمک‌های ویژه‌ای به اقتصاد شرکت‌های کارآفرین خرد و متوسط ایران و ارتقای آنها در آینده به شرکت‌های کارآفرین بزرگ ایفا کند. از طرفی اشباع بازارهای داخلی و نبود فرصت کافی در بازارهای داخلی، جذابیت بازارهای خارجی، تامین بخشی از منابع ارزی غیر‌دلاری موردنیاز، دستیابی به عوامل تولید، تولید اقتصادی و بهره‌مندی از حرفه‌‌‌‌‌‌های ناشی از مقیاس، تعقیب مشتری، بهره‌مندی از مزایای اختلاف در مراحل منحنی عمر محصول در بازارهای خارجی، بهره‌مندی از تشویق و حمایت دولت‌ها و پیروی از راهبرد توسعه بازارهای کارآفرین همسایگان ایران از جمله عوامل اصلی در جهت‌‌‌‌‌‌گیری و گرایش کسب‌وکارهای خرد و متوسط ایران به سمت کشورهای همسایه و ورود به بازارهای خارجی همسایگان است. بر این اساس عامل اصلی معروف پدیده کارآفرینی بین‌المللی است و گسترش فعالیت‌های آن بر اساس نیازسنجی کشورهای همسایه ایران امری ضروری است. برای بررسی و دقیق‌تر نیازمند بررسی پیشران کلیدی از جمله؛ چگونگی همکاری، شرایط ترغیب، بررسی ریسک‌ها، عوامل قانونی و سیاسی هستیم.
با توجه به چالش‌ها و شرایط موجود لازم است توسعه صادرات غیرنفتی با اولویت کشورهای همسایه با الگوهایی همچون ایجاد کارآفرینی بین‌المللی اعمال شود. برای توسعه این امر پیشنهاد می‌شود که علاوه‌بر تداوم سیاست‌های گذشته، سیاست‌هایی مانند تشویق کارآفرینان، پرداخت مشوق‌‌‌‌‌‌های هدفمند، به‌‌‌‌‌‌ویژه به‌منظور حمایت از توسعه زیرساخت‌‌‌‌‌‌های، حمایت از شرکت‌های دانش‌‌‌‌‌‌بنیان و دارای فناوری و معرفی توانمندی‌‌‌‌‌‌های صادراتی کشور از طریق شبکه‌‌‌‌‌‌های رسانه‌‌‌‌‌‌ای، ‌مجازی و بیلبوردهای تبلیغاتی در شهرهای مرزی ایران و همسایگان، بسترسازی دستگاه‌های اجرایی، تکمیل زنجیره‌‌‌‌‌‌های تولیدات صادرات‌محور بر پایه‌پولی غیر‌دلاری و تهاتر موردتوجه قرار گیرد. یکی از راهکارهایی که می‌تواند زمینه توسعه کارآفرینی بین‌المللی را فراهم کند، حمایت از تولیدکنندگان کارآفرین است که بخشی از تولید خود را صادر می‌کنند. این سیاست علاوه برافزایش تولید و تامین نیاز بازار داخلی، موجب می‌شود انگیزه تولیدکنندگان برای بهبود و ارتقای کیفیت محصولات مطابق با استانداردهای جهانی افزایش یابد و ظرفیت‌های جدیدی برای رشد کسب‌وکار با کشورهای همسایه ایجاد شود. برای توسعه پدیده کارآفرینی بین‌المللی با کشورهای همسایه تمرکز بر محصول بازار جدید در اهداف صادراتی کشورهای همسایه، فراهم‌کردن زمینه تهاتر کالا و خدمات، ایجاد بستر مالی دو کشوری، هدفمندکردن حضور رایزنان بازرگانی و استفاده از فعالان اقتصادی به‌‌‌‌‌‌ویژه در کشورهای هدف صادراتی و فعالیت منسجم نهادها و تشکل‌های تجاری خصوصی در زمینه توسعه روابط تجاری با کشورهای مذکور و تقویت موافقت‌نامه‌‌‌‌‌‌های دوجانبه و چندجانبه پیشنهاد شده‌ است. همچنین ایفای نقش فعالانه در حوزه دیپلماسی راه و انجام اقداماتی مانند گفت‌وگوهای دوجانبه با رویکرد احیا و تثبیت جایگاه کلیدی ایران و همچنین تسهیل تهاتر به‌منظور تقویت کارآفرینی بین‌المللی با مشارکت کشورهای همسایه است. علاوه‌بر موارد مذکور، به‌منظور تسهیل ایجاد کارآفرینی بین‌المللی، لازم است تعدد مراکز تصمیم‌گیری کاهش یابد و مجوزها و بخشنامه‌‌‌‌‌‌ها مورد بازآرایی قرار گیرند.